به نقل از «عصر ایران»

از بین رفتن حس بویایی و چشایی در سویه جدید کرونا/ «آسترازنکا» از چرخه تزریق خارج شد

تاریخ انتشار: ۵ مرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۵۹۵۵۴۵

معاون امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ضمن اشاره به سرعت انتشار، علایم و شدت بیماری‌زایی سویه BA۵ امیکرون و همچنین تاریخ مصرف واکسن‌های کرونا، در عین حال تاکید کرد که واکسن آسترازنکا به دلیل منقضی شدن تاریخ مصرف موارد موجود در کشور، از چرخه مراکز بهداشتی و درمانی خارج شده است.

دکتر محمدرضا سهرابی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه در سه هفته اخیر تعداد موارد ابتلا، بستری و درمان سرپایی کرونا افزایش داشته و در برخی از روزها به دو تا سه برابر نیز رسیده است، اظهار کرد: این آمار نشان دهنده شروع موج هفتم کرونا است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

سویه شایع این موج BA۵ است که در کشورهای دیگر BA۴ نیز مشاهده شده که قطعا ایران نیز از این سویه مصون نخواهد ماند.

از بین رفتن حس بویایی و چشایی در سویه جدید کرونا

وی با اشاره به خصوصیات این سویه جدید، توضیح داد: این سویه یک بیماری شبیه به آنفلوانزا را ایجاد می‌کند که دوره کمون سه تا پنج روز دارد. همچنین اختلال بویایی و چشایی مجددا به مجموعه علایم کرونا در این سویه جدید بازگشته است، در حالی که در سویه امیکرون این علائم وجود نداشت.

دوره بیماری در سویه جدید امیکرون

سهرابی با بیان اینکه دوره بیماری پنج تا شش روز و گاهی به ۱۰ روز نیز به طول می‌انجامد، یادآور شد: خوش‌بختانه شدت بیماری در این سویه نسبت به سویه‌های قبلی خفیف‌تر است، اما نکته مهم شدت سرایت این سویه است که نسبت به سویه‌های قبل قدرت سرایت بسیار بالایی دارد. در امیکرون یک نفر می‌توانست تا ۱۰ نفر، اما این سویه جدید یک نفر می‌تواند تا ۱۸ نفر را مبتلا کند.

سرعت انتشار BA۵ و نگرانی از بروز جهشی دیگر

وی این شدت سرایت را نگران کننده دانست و بیان کرد: وقتی گردش ویروس چنین سرعت بالایی دارد، مهم‌ترین نگرانی ما رخ دادن جهش دیگری است.

وی با تاکید بر لزوم تکمیل واکسیناسیون همه هموطنان علیه کرونا، گفت: تا کنون ۵۰ درصد مردم هنوز دز سوم را تزریق نکردند و کسانی که شش ماه از تزریق قبلی آن‌ها گذشته است، می‌توانند دز بعدی را تزریق کنند. شاید برخی از افراد با این ادعا که این سویه خفیف است، خود را توجیه کنند و واکسن تزریق نکنند؛ اما باید بدانیم، با سرعت بالای گردش ویروس امکان رخ دادن جهش دیگر و شروع مجدد مشکلات، وجود دارد.

سهرابی درباره کارایی واکسن‌ها نیز تاکید کرد: واکسن‌ها هنگام ورود به بازار چندین بار آزمایش می‌شوند، لذا کارایی و اثربخشی آن‌ها مورد تایید است.

امکان ثبت واکسن تاریخ گذشته وجود ندارد

سهرابی با اشاره به اینکه اگر تاریخ انقضای واکسن‌ها فرا رسیده باشد، به صورت اتوماتیک اصلا قابلیت ثبت در سامانه تی‌تک ندارند، افزود: سیستم تی‌تک به گونه‌ای تنظیم شده است که که اگر واکسنی منقضی شده باشد امکان ثبت آن نیست.

وی با بیان اینکه تاریخ انقضای واکسن‌ها یعنی‌ آخرین تاریخ مصرفی که واکسن موثر و اثربخش است، با استناد به شواهد وزارت بهداشت افزود: واکسن‌ها بعد از ورود به بازار مورد تست قرار می‌گیرند تا بررسی شود پایداری ماده موثره آن‌ها چقدر است. تاریخ مصرف واکسن‌ها نه در ایران بلکه در کشورهای خارجی نیز ممکن است، تمدید شود؛ چرا که هنوز واکسن پایدار بوده و تاثیرش را دارد.

آسترازنکا از چرخه مراکز بهداشتی خارج شد

معاون امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه یادآور شد: در این خصوص جای نگرانی نیست؛ چراکه آزمایشگاه‌های وزارت بهداشت و نهادهای نظارتی بر این قضیه نظارت کامل دارند تا واکسن‌ها تمام استانداردها را داشته باشند و کاری که سلامت شهروندان را به خطر اندازد، انجام نشود. همانطور که در حال حاضر واکسن آسترازنکا از چرخه مراکز بهداشتی خارج شد. بعد از منقضی شدن، آن‌ها صورتجلسه شده و به روش‌های خاصی معدوم می‌شوند.

سویه‌های واکسن گریز امیکرون

این پزشک با اشاره به اینکه برخی از سویه‌های کرونا به خصوص BA۴ و BA۵ واکسن گریز هستند، ‌ توضیح داد: این سویه‌ها سیستم ایمنی بدن و اثر واکسن را دور می‌زنند، اما نکته مهم این است که واکسن‌ها شاید از ابتلا پیشگیری زیادی نکنند؛ یعنی به احتمال زیاد افراد مبتلا شوند، اما از بستری شدن و مرگ و میر بیش از ۸۰ درصد پیشگیری می‌کنند.

سهرابی با بیان اینکه البته عملکرد پیشگیری واکسن در برابر سویه‌های جدید نیز وجود دارد، گفت از طرفی ایمنی بدن ممکن است بعد از مدتی کاهش پیدا کند. بنابراین دزهای یادآور واکسن کمک می‌کنند تا سیستم ایمنی بدن مجدد فعال شود و سطح آنتی بدن به حدی برسد تا مانع از ابتلای مجدد شود.

برقراری دوباره محدودیت‌ها ضروری نیست

معاون امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه سیاست‌گذاری در زمینه ضرورت برقراری محدودیت‌ها، برعهده ستاد کروناست، گفت: مشاهدات محیطی حاکی از آن است که فعلا نیازی به برقراری قرنطینه و محدودیت‌های شدید نیست. هرچند افراد می‌توانند، با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و بهداشت فردی در کاهش موارد بیماری سهیم باشند. همچنین تجربه سایر کشورها نشان داده است که این سویه چندان شدید نشده که نیاز به بازگرداندن محدودیت‌های شدید باشد؛ اما از آنجایی که سویه‌های کرونا غیرقابل پیش بینی است، باید همواره محتاط باشیم.

اهمیت رعایت پروتکل‌ها و بویژه پوشش ماسک

سهرابی با بیان اینکه همه مردم در کنار واکسیناسیون حتما سایر پروتکل‌های بهداشتی همچون ماسک زدن، رعایت فاصله اجتماعی، شست‌وشوی دستان و ... به خصوص در زمان شروع موج جدید باید رعایت کنند، یادآور شد: نباید منتظر نارنجی و قرمز شدن شهرها باشیم تا آن‌گاه پروتکل‌ها را رعایت کنیم. همه ما از الان باید پروتکل‌ها را رعایت کنیم تا در آینده به وضعیت نارنجی و قرمز دچار نشویم و آن وضعیت بحرانی پیش نیاید. لذا از مردم خواهشمندیم در فضای عمومی و سربسته مانند مترو، اتوبوس‌ها، پاساژها، مکان‌های ارائه دهنده خدمت و ... حتما ماسک بزنند.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در سویه جدید کرونا، بیماری در اطفال بیشتر مشاهده شده است، گفت: لذا کودکان از اهمیت بالینی ویژه‌ای در این دوره برخوردارند. با وجود اینکه دو سال از کرونا گذشته است، اما همچنان اطلاعات کافی از آن نداریم که در آینده عوارض بیماری چه خواهد بود. بنابراین با پیشگیری از ابتلا به بیماری از عوارض بعدی آن پیشگیری خواهیم کرد.

علائم سرماخوردگی، کرونا تلقی می‌شود

دکترای تخصصی پزشکی اجتماعی با بیان اینکه در شرایطی که اپیدمی کرونا وجود دارد، باید علائمی نظیر تب، آبرزش بینی و ... را مبنی بر آن گذاشت؛ مگر خلاف آن ثابت شود، گفت: در کرونا نیز به همگان ثابت شد افرادی که دارای علائم سرماخوردگی بودند عمدتا کرونا داشتند. با توجه به اینکه افراد تا حد ممکن بهداشت فردی و پروتکل‌ها را رعایت می‌کنند، در این مدت آمار ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوانزا به شدت کاهش یافته است. بنابراین با مشاهده علائم سرماخوردگی باید فرض را بر کرونا گذاشت و پنج تا هفت روز خود را قرنطینه کنند تا بهبودی حاصل شود.

سهرابی در ادامه خاطرنشان کرد: باید بدانیم که همه در برابر سلامت یکدیگر مسئولیم و این عدم توجه به حق سایر شهروندان است که بیماری خود را سرماخوردگی دانسته، پروتکل‌ها را رعایت نکنیم ودیگران را آلوده کنیم. البته اگر آن شخص آلوده شده از قبل بیماری زمینه‌ای نیز داشته باشد، موجب عوارض بدتر و شدیدتر کرونا در او خواهد شد.

تماشاخانه ببینید| خاطره مهران مدیری از دوران جنگ؛ از شلیک آرپی‌جی تا زدن دشمن با سنگ کنکور برای رشد علمی ایران چه کرد؟ مافیای کنکور و آسیب‌های اجتماعی برای یک جامعه (فیلم) فیلم های دیگر

منبع: عصر ایران

کلیدواژه: پروتکل ها را رعایت سویه جدید محدودیت ها واکسن ها سویه ها خارج شد

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۵۹۵۵۴۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اعتراف آسترازنکا به عوارض مرگبار واکسن/ رشوه، دروغ و پنهان‌کردن حقیقت برای تجارت با سلامتی انسان‌ها

داستان آسترازنکا، حتی در همان زمان اوج واکسیناسیون خیلی زود بالا گرفت و اخباری مبنی بر جان باختن افرادی در اقصی نقاط دنیا در مدت کوتاهی بعد از تزریق این واکسن، حتی همان موقع رسانه‌ها راه یافت.

به گزارش سرویس جهان مشرق، روز دوشنبه(۱۰ اردیبهشت) آسترازنکا، غول صنعت داروسازی، تایید کرده است واکسن کووید این شرکت با نام تجاری کوویشیلد (Covishield) که در سطح گسترده‌ای استفاده شده، "ممکن است عوارض جانبی نادر از جمله لخته خون و کاهش پلاکت‌ خون ایجاد کند. "

کوویشیلد را این شرکت بریتانیایی‌ـ‌سوئدی با همکاری دانشگاه آکسفورد بریتانیا ساخت و موسسه سرم هند تولید کرد. این واکسن در سطح گسترده‌ای در بیش از ۱۵۰ کشور، از جمله بریتانیا و هند، تزریق شد.

از سال ۲۰۲۲، روشنگری درباره پشت‌پرده همه‌گیری کووید ۱۹ و مسایل مرتبط با «واکسن» های به اصطلاح مقابله با «ویروس» کووید ۱۹، در رسانه‌های نسبتا مستقل و فعالان رسانه‌ای، به ویژه در شبکه‌های اجتماعی، اوج گرفت. در حالی که سازمان جهانی بهداشت، نهادها و موسسات حکومتی دخیل در ماجرای همه‌گیری و رسانه‌های جریان اصلی، بایکوت اطلاعات، سانسور و سرپوش‌گذاری سنگینی را برای مقابله با هر نوع روشنگری در این زمینه در پیش گرفته‌اند، در نهایت افشاگری‌های به حجم و گستره‌ای رسید که حتی رسانه‌های جریان اصلی هم مجبور به بازتاب عوارض بعضا مرگبار واکسن‌های مختلف کووید ۱۹ شدند. این که امروز سازندگان واکسن آسترازنکا مجبور شدند نفس وجود تبعات مرگبار این واکسن را اعتراف کنند، نتیجه کارزار سنگین روشنگری فعالان اجتماعی و خبرنگاران آزاده بوده است. اما داستان آسترازنکا، حتی در همان زمان اوج واکسیناسیون عمومی خیلی زود بالا گرفت و اخباری مبنی بر جان باختن افرادی در اقصی نقاط دنیا در مدت کوتاهی بعد از تزریق این واکسن، حتی همان موقع هم به رسانه‌ها راه یافت.

واکسن آسترازنکا در سال ۲۰۲۰ و توسط گروه واکسن آکسفورد ساخته شد. مدیر این گروه، پروفسور «اندرو پولارد» است که رئیس کمیتهء مشترک واکسیناسیون و ایمن سازی بریتانیا هم هست. جایی که به بخش‌های بهداشتی کشور، در خصوص ایمنی واکسن‌ها مشاوره می‌دهد.

شرکت آسترازنکا در سال ۲۰۱۰، و در پی مطالبات دولت فدرال ایالات متحده، به دلیل بازاریابی غیرقانونی داروی ضد روانپریشی Seroquel به کودکان و بیماران مسن، آن هم در شرایطی که توسط سازمان غذا و دارو (FDA) تأیید نشده بود، ۵۲۰ میلیون دلار جریمه شد. [۱]

در سال ۲۰۱۳، پروفسور پولارد که به عنوان رئیس گروه واکسن آکسفورد، واکسن مننژیت B Bexsero را نیز تولید کرده بود، از سوی جرمی هانت، وزیر بهداشت وقت بریتانیا به ریاست JCVI (کمیته مشترک واکسیناسیون و ایمن‌سازی) منصوب شد. پس از این انتصاب، وی مجوز استفاده از واکسن مننژیت B Bexsero را در کودکان بریتانیایی صادر نمود. [۲]

این مجوز در حالی از جانب پروفسور پولارد برای Bexsero صادر شد که اساساً بیماری مننگوکوکی گروه B، بیماری نادری بود. [۳]

در همان سال بود (سال ۲۰۱۳) که معلوم شد شرکت‌های داروسازی، سالانه ۴۰ میلیون پوند به پزشکان بریتانیایی برای تبلیغ داروهای خود می‌پردازند. دفتر AstraZeneca در بریتانیا ۶۷۱,۴۰۰ پوند به ۹۰۳ پزشک، پرداخت نمود. همچنین ۳۰,۲۰۰ پوند هم به هر پزشک برای قبوض سفر و هتل‌شان پرداخت کرد. [۴]

شرکت آسترازنکا از سال ٢٠١٣ با شرکت آمریکایی-اسرائیلی مدرنا شریک مالی و علمی است! رئیس شرکت مدرنا یک اسرائیلی است که از دانشگاه بن گوریون مدرک گرفته و در ارتش اسرائیل خدمت کرده. این شرکت، سازنده واکسن‌های mRNA (ژن درمانی) است و با پنتاگون پروژه‌های مشترک دارد. [۵] [۶]

در فاصله سال‌های ۲۰۱۳-۲۰۱۵، گروه واکسن آکسفورد، وابسته به بهداشت عمومی انگلستان (PHE) و به‌رغم آن‌که PHE آژانس اجرایی وزارت بهداشت و مراقبت‌های اجتماعی کشور بود، مبلغ ۷.۴۶ میلیون دلار از بنیاد بیل و ملیندا گیتس کمک مالی دریافت کرد. [۷]

در سال ۲۰۱۶، AstraZeneca پذیرفت که ۵.۵ میلیون دلار برای اتهامات مربوط به نقض قانون اقدامات فساد خارجی بپردازد. آسترازنکا به منظور افزایش فروش محصولات دارویی خود به پزشکان چین و روسیه رشوه داده بود. [۸]

در سال ۲۰۱۶، بنیاد بیل و ملیندا گیتس، ۳۶.۹ میلیون دلار را برای تحقیق در مورد ساخت و توسعه واکسن توسط تیمی شامل گروه واکسن آکسفورد، اختصاص داد. گروه واکسن آکسفورد در سال ۲۰۲۰، با سرپرستی پرفسور پولارد، واکسن آکسفورد_آسترازنکا را ساخت. [۹]

اندرو پولارد

از زمان اعلام «همه‌گیری کرونا» در مارس ۲۰۲۰، کارفرمای دانشگاهی پروفسور پولارد، یعنی دانشگاه آکسفورد، ۶۳.۴۷ میلیون دلار از بنیاد بیل و ملیندا گیتس دریافت کرده است.

آزمایشگاه تحقیقاتی شخص پولارد نیز توسط بنیاد بیل و ملیندا گیتس تأمین می‌شود، بنابراین کارفرمای اصلی و رئیس JCVI و نیز مدیر تیم سازنده واکسن AstraZeneca، همین بنیاد است.

پولارد عضو کمیتهء مشاورهء علمی انیستیتو ملی کنترل و استانداردهای زیستی انگلستان (NIBSC) است که به آژانس تنظیم مقررات دارویی و محصولات مراقبت بهداشتی (MHRA) توصیه می‌کند که ایمنی واکسن‌ها را در بریتانیا تضمین نماید. [۱۰]

در آوریل ۲۰۱۸ مشخص شد که AstraZeneca مبلغ ۱۷.۹ میلیون یورو را به صورت محرمانه به متخصصان مراقبت‌های بهداشتی «مستقل» داده تا محصولاتش، از جمله استفاده از واکسن را تأیید کنند. هیچ مدرکی دال بر توقف این رشوه خواری سیستمی وجود ندارد. [۱۱]

در آوریل ۲۰۲۰، دانشگاه آکسفورد وارد همکاری با AstraZeneca شد تا معاملات آتی خود را که شامل فروش ۴۰۰ میلیون دوز از واکسن خود در اروپا، ۷۰۰ میلیون دوز به ایالات متحده و اتحادیه GAVI و نیز ۱ میلیارد دوز به هند می‌شد، به پیش بَرد. [۱۲]

در نتیجهء معاملات واکسن AstraZeneca، سود خالص این شرکت در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۰ به ۵۸۱.۱۸ میلیون پوند رسید، در حالی که این رقم در ۳ ماههء مشابه سال قبل، تنها ۹۹.۹۴ میلیون پوند بود. در سال ۲۰۲۰، فروش محصولات AstraZeneca، ۱۰% افزایش یافت. [۱۳]

در سپتامبر ۲۰۲۰ و پس از آن‌که یک شرکت‌کننده بریتانیایی در روند آزمایش واکسن کرونای آکسفورد-آسترازنکا دچار التهاب نخاع شد، آزمایش متوقف گردید. یک ماه طول کشید تا اطلاعات ایمنی آزمایشی این واکسن به سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) ارسال شود. [۱۴]

در نوامبر ۲۰۲۰ فاش شد که ادعای AstraZeneca مبنی بر اثربخشی ۹۰% واکسنش، بر اساس آزمایشی است که فقط بر روی افراد زیر ۵۵ سال انجام شده است، گروهی که اساساً احتمال بروز علائم بسیار کمتری دارند که نیاز به واکسن داشته باشد. [۱۵]

در دسامبر ۲۰۲۰، تجزیه و تحلیل موقتی از کارآزمایی‌های «ایمنی و اثربخشی» واکسن AstraZeneca در مجلهء لنست منتشر شد. از جمله تأمین کنندگان مالی این کارآزمایی، بنیاد بیل و ملیندا گیتس و خود AstraZeneca بودند. [۱۶]

در آوریل ۲۰۲۱، Lancet تخمین زد که اگرچه واکسن AstraZeneca کاهش خطر نسبی ۶۷ درصدی دارد، اما کاهش خطر مطلق این واکسن تنها ۱.۹٪ است. این رقم، به هیچ عنوان به ادعای اثربخشی ۹۰% که توسط AstraZeneca یا پزشکانی که آن را تجویز می‌کنند بیان می‌شود، نزدیک نیست. [۱۷]

در می ۲۰۲۱، سازمان بین‌المللی شفافیت سلامت جهانی، AstraZeneca را به عدم شفافیت در مورد آزمایش‌های واکسن، قراردادهای مخفیانه با دولت‌ها و راهبری «علم از طریق بیانیه مطبوعاتی» متهم کرد. [۱۸]

تا ماه مارس ۲۰۲۱، لخته شدن خون گیرندگان این واکسن در سوئد، لتونی، فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا، لوکزامبورگ، قبرس، پرتغال، اسلوونی، اندونزی، هلند، ایرلند، بلغارستان، کنگو، تایلند، رومانی، ایسلند، دانمارک، نروژ و اتریش، موجب تعلیق استفاده از آن در این کشورها شد. [۱۹]

در ژوئن ۲۰۲۱، دولت انگلستان اعلام کرد که ۹۶% واکسن‌هایی اهداییش به سبد کوواکس، از جنس آکسفورد-آسترازنکاست. پیشتر نیز فرانسه، به عنوان اولین کشور اهداکنندهء واکسن به کوواکس، واکسن‌های آکسفورد-آسترازنکا را اهدا کرده بود. [۲۰]

در نوامبر ۲۰۲۱، و پس از آن‌که آسترازنکا، ۱.۶۴ میلیارد پوند از واکسن خود یعنی Vaxzevria (معروف به آکسفورد-آسترازنکا) را در ۹ ماهه نخست سال ۲۰۲۱ فروخت، اعلام کرد که به قول خود مبنی بر فروش به قیمت تمام شده در طول مدت همه گیری که پیشتر و در فاز آندمی (:نقطهء مقابل پاندمی، یعنی همه گیری محدود و محلی، و نه جهانی) اعلام کرده بود، عمل نمی‌کند. [۲۱]

از سال ۲۰۰۰ تاکنون، آسترازنکا در مجموع، به میزان ۱.۳۸۱ میلیارد دلار جریمه پرداخت کرده است: ۵۹۴ میلیون دلار برای تخلفات مربوط به مراقبت‌های بهداشتی، ۵۵۶.۲ میلیون دلار در جرایم مرتبط با دولت، مربوط به قانون ادعاهای دروغین، ۱۹۸ میلیون دلار برای تخلفات ایمنی، ۲۱ میلیون دلار مربوط به قانون اقدامات فساد خارجی و ۵.۵۲ میلیون دلار برای پرداخت رشوه. [۲۲]

تا ۲۵ آگوست ۲۰۲۲، MHRA، به میزان ۲۴۶۱۸۳ گزارش از ۸۷۲۳۳۳ واکنش نامطلوب دارویی به واکسن آسترازنکا دریافت کرده است که از این تعداد، ۱۳۰۱ مورد منجر به مرگ طی ۷ روز پس از دریافت واکسن شده است. هزاران مورد دیگر هم هست که پس از توقف آن، ناشناخته هستند. [۲۳]

و سرانجام، اندرو پولارد، مدیر گروه واکسن آکسفورد، همزمان با مراسم تولد ملکه، نشان شوالیه را دریافت کرد. [۲۴]

[۱] https://abcnews.go.com/Politics/Health/astrazeneca-pay-۵۲۰-million-illegally-marketing-seroquel-schizophrenia/story?id=۱۰۴۸۸۶۴۷)

[۲] https://www.ageofautism.com/۲۰۱۹/۱۲/the-ubiquitous-prof-pollard-how-serious-is-british-medical-journal-about-commercial-influence.html

[۳] https://www.bmj.com/content/۳۵۰/bmj.h۳۰۸/rr-۰

[۴] https://www.theguardian.com/society/۲۰۱۳/apr/۰۵/drug-companies-pay-doctors-۴۰m?fbclid=IwAR۲F۶dHT۷۱zF-u۴۹CSAtZDVnnOvij۰BF۱raWQiikLCXzXMhU۹TqjiXqBxwo)

[۵] https://www.chemistryworld.com/news/astrazeneca-partners-with-moderna-for-۲۴۰-million/۶۰۰۳.article

[۶] https://www.cnbc.com/۲۰۲۱/۰۳/۰۱/astrazeneca-has-reportedly-sold-its-stake-in-moderna-for-more-than-۱-billion.html

[۷] https://www.gatesfoundation.org/about/committed-grants#q/k=Public%۲۰Health%۲۰England)

[۸] https://www.statnews.com/pharmalot/۲۰۱۶/۰۸/۳۱/astrazeneca-bribes-china-russia/

[۹] https://www.ovg.ox.ac.uk/news/an-international-consortium-which-includes-the-oxford-vaccine-group-receives-۳۶-۹-million-grant-to-fight-typhoid)

[۱۰] https://nibsc.org/about_us/scientific_advisory_committee.aspx

[۱۱] https://www.thetimes.co.uk/article/۲۰m-secret-payments-to-plug-drugs-by-astrazeneca-and-shire-ns۲qrf۷m۲

[۱۲] https://www.gavi.org/vaccineswork/why-oxford-astrazeneca-vaccine-now-global-game-changer

[۱۳] https://invezz.com/news/۲۰۲۰/۰۷/۳۰/astrazenecas-net-profit-jumps-to-۵۸۱-۱۸-million-in-the-second-quarter/

[۱۴] https://www.dailymail.co.uk/health/article-۸۸۴۳۶۳۹/AstraZeneca-took-ONE-MONTH-FDA-vaccine-trial-data-study-paused.html

[۱۵] https://www.ft.com/content/۴۵۸۳fbf۸-b۴۷c-۴e۷۸-۸۲۵۳-۲۲efcfa۴۹۰۳a

[۱۶] https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS۰۱۴۰-۶۷۳۶(۲۰) ۳۲۶۶۱-۱/fulltext

[۱۷] https://www.thelancet.com/journals/lanmic/article/PIIS۲۶۶۶-۵۲۴۷(۲۱) ۰۰۰۶۹-۰/fulltext

[۱۸] https://www.transparency.org/en/press/covid-۱۹-vaccines-lack-of-transparency-trials-secretive-contracts-science-by-press-release-risk-success-of-global-response

[۱۹] https://www.aljazeera.com/news/۲۰۲۱/۳/۱۵/which-countries-have-halted-use-of-astrazenecas-covid-vaccine

[۲۰] https://www.gov.uk/government/news/uk-to-donate-۱۰۰-million-coronavirus-vaccine-doses

[۲۱] https://www.theguardian.com/business/۲۰۲۱/nov/۱۲/astrazeneca-sells-۲۲bn-of-covid-vaccine-in-first-nine-months

[۲۲] https://violationtracker.goodjobsfirst.org/parent/astrazeneca

[۲۳] https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/۱۱۲۱۳۵۲/COVID-۱۹_Vaccine_AstraZeneca_VAP.pdf

[۲۴] https://www.reuters.com/world/uk/oxford-vaccine-inventors-recognised-queens-birthday-honours-۲۰۲۱-۰۶-۱۱/